Bel fıtığı günümüzde en yaygın hastalıklardan biridir. Tedavisi oldukça gelişmiş tekniklerle kolaylıkla yapılabilen cerrahi müdahalelerden oluşur. Belimizde 5 adet omur kemiği vardır. Bu kemikler arasında da disk adı verilen kıkırdaklar bulunur. Disk, özel bir bağ dokusu organıdır ve omurganın dayanıklılığına, hareketliliğine ve zorlamalara karşı dirençli olmasına, omurgaya uygulanan şok şeklindeki darbelerin emilmesine ve kuvvetin çevre dokulara dengeli bir şekilde dağılmasına hizmet eder.
Bel fıtığı, beldeki omur kemikleri arasında bulunan ve adeta bir amortisör gibi görev yapan bu disklerin fıtıklaşması sonucu ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Disklerin iç kısmında nükleus pulpozus denen jöle kıvamında yumuşak bir bölüm, bunun dışında anulus fibrozus adı verilen daha sert bir fibröz tabaka, omur kemiklerine bakan yüzlerde ise her iki tarafta son-plak olarak adlandırılan kıkırdak yapılar vardır. Dıştaki tabakanın anatomik bütünlüğünün bozularak içerideki yumuşak kısmın dışarıya doğru taşmasına fıtıklaşma denir. Fıtıklaşan yani dışarıya doğru taşan disk, omurilik kanalı (spinal kanal) içinden veya kendisinin arka-yan tarafından geçmekte olan sinirleri sıkıştırır ve hastalık böylelikle kendisini belli eder .
Bilindiği gibi omur gövdeleri arasında “Omurlar arası disk” ler bulunur. Bu diskler omurganın hareketlerine belli bir esneklik kazandırır. Disklerin bir başka yaran da, omurganın üstüne binen yüklere karşı belli bir yaylanmanın sağlamasıdır. Böylece yükle karşılaşan omurlar bu yükü belli bir yumuşaklıkla karşılayarak, darbe almaktan korunmuş olurlar. Diskin ortasında “Nukleus pulpozus” denilen jelatin gibi bir yapı bulunur. Nukleus pulpozusun çevresindeyse lifsel-kıkırdak yapıda bir halka bulunur. Bu halkaya “Anulus fibrozus” denir. Omurgaya bir yük bindiğinde nukleus pulpozus yassılaşıp yayılır ve etrafındaki anulus fibrozusu “Omurga kanalına” (kanaüs vertebralis) doğru iter. Bilindiği gibi omurga kanalının içinde omurilik bulunmaktadır. Omurga üzerindeki yük kalktığında, disk normal biçimini yeniden kazanır.
İlerleyen yaşla birlikte diskte dejenerasyonlar gelişir. Bu gibi bir durumda omurgaya binen ağır bir yük, beklenmedik bir darbe ya da ani bir hareket, anulus fibrozun yırtılmasma ve nukleus pulpozus ile birlikte omurga kanalına ya da omurlar arası deliğin fıtıklaşmasına yol açar. Bu fıtıklaşmaya “Herni diskal” denir. Herni diskal bütün omurga boyunca herhangi bir bölgede ortaya çıkabilir. Örneğin boyunda olabileceği gibi, bel bölgesinde de olabilir. Herni diskal hangi bölgedeyse, o bölgenin adıyla anılır. Herni diskallerin yaklaşık % 9O’ı bel bölgesinde ortaya çıkar. Çünkü omurga en fazla bu bölgede ağır yük altındadır. Bu bölgede ortaya çıkan diskal hernilere “Bel fıtığı” (Lumbal herni diskal) denir. Boyun bölgesinde gelişen herni diskallere ise “Servikal herni diskal” denir.
BELİRTİLER
Bel ve bacak ağrısı en belirgin şikâyettir. Fakat bazen bel veya bacak ağrısından sadece biri de bulunabilir. Hareket kısıtlılığı, topallayarak yürüme, vücudun bir tarafa doğru çarpılması gözlemlenebilir. Ağrıyla birlikte bacaklarda uyuşma, karıncalanma, hastalık ilerledikçe kuvvet kaybı ve incelme (atrofi) görülebilir. Sinirlere genişçe basan fıtıklarda cinsel fonksiyonlar olumsuz etkilenebilir.
Bazen orta hattan omurilik kanalına doğru uzanarak sinirleri sıkıştıran büyük bel fıtıklarında ağrının yanında idrar ve büyük abdestini tutamama veya yapamama gibi rahatsızlıklar ile bacaklarda felce doğru gidiş, süvari yaması tarzında (oturak civarında) duyu kaybı ve cinsel fonksiyon bozuklukları ortaya çıkabilir. Bu klinik tabloya kauda ekuina sendromu adı verilir. Omurilik kanalı dar olan hastalarda küçük orta hat fıtıkları bile benzer şikayetlere yol açabilir. Hastalığın bu derecede ilerlemesine müsaade edilmemeli, zamanında müdahale ile uygun bir tedavi gerçekleştirilmelidir.
Bel fıtığında bel ve bacak ağrısı öksürmekle, yürümekle, iş yapmakla ve ayakta kalmakla artarken sert yatakta yatmakla azalabilir.
azaltmak üzere vücudunu yana doğru eğmektedir.
ağrıyla birlikte bacaklarda felç gelişebilir. Hasta idrar ve büyük abdestini
altına kaçırabilir. Oturak civarında eyer tarzında duyu kaybı oluşabilir.
Cinsel fonksiyonlar kaybolabilir (kauda ekuina sendromu).
BEL FITIĞI TEDAVİSİ
Bu tür hastalıkların ortaya çıktığı dönemde hastanın en az iki hafta sert bir yatakta sırtüstü yatması gerekir. Bu sırada bacaklar dizden hafifçe kırılmalıdır. Hastanın kesinlikle yüzüstü yatmaması gerekir. Ağrı kesici kas gevşetici ve iltihabı giderici ilaçlar yararlı olur. Fıtıklaşmış diskin neden olduğu ağrılar kaybolduktan sonra, koruyucu önlemler alınmalıdır. Bunun için bel kaslarının kuvvetlendirilmesi, uzun süre oturmaktan kaçınılması gerekir. Koruyucu önlemlerle ilgili geniş bilgiyi sitemizin “İskelet sistemi” adlı bölümünün “Bel ağrıları” adlı başlığında bulabilirsiniz. Bel fıtığı vakalarının yaklaşık % 20’sine cerrahi tedavi uygulanması gerekmektedir. Cerrahi tedavi % 60 oranında tam düzelme sağlar. Cerrahi uygulama, fıtıklaşan disk Bölgesinde bel omurularının hareketini ortadan kaldırır. Son zamanlarda “Kimopapain” adlı bir madde fıtıklaşan disk içine zerkedilmekte ve o bölgede iki omur adeta birbirine yapışıp bölgesel bir hareketsizlik yaratılmaktadır. Bu tedaviye “Kemonükleoliz” denilmektedir.